عوارض جسمی و روانی اعتیاد به مواد مخدر
اعتیاد به مصرف مواد مخدر به دو صورت شکل می گیرد، وابستگی جسمی و وابستگی روانی. وابستگی جسمی، حالتی است که پس از مصرف مکرر ماده ای خاص در شخص ایجاد می شود و در صورت عدم مصرف یا از بین رفتن اثر آن، شخص دچار اختلالات شدید جسمی نظیر درد، آبریزش بینی، دردهای شدید استخوانی، بی قراری، دل پیچه و … می شود.
وابستگی روانی، سیل به تکرار تجربه احساس رضایت ناشی از سوء مصرف مواد مخدر است. به بیان دیگر، فرد با مصرف ماده مخدر، احساس رضایت را تجربه می نماید. این احساس رضایت و خشنودی، میل به تجربه مجدد آن ماده را در ذهن برمی انگیزد که خود باعث تکرار مصرف می شود. در واقع این حالت میل، گونه ای از شرطی شدن است.
به طوری که فرد عملاً با مصرف آن ماده مخدر در موقع ناراحتی، احساس رضایت، خشنودی و سرخوشی را تجربه می کند. در این نوع وابستگی، مصرف کننده علاوه بر ماده مخدر مصرفی، به شرایط محیطی و آدابی که ویژه افراد مزبور است نیز وابسته می شود.
پدیده تحمل در اعتیاد
تحمل در اصل همان سازگاری انسان با ماده مخدر مصرفی است و نشانه آن تخفیف و کاهش واکنش های جسمی، نسبت به مصرف مداوم و مقدار معینی از یک ماده مخدر است. در نتیجه اگر مصرف کننده بخواهد همان حالات را تجربه کند، باید مقدار بیشتری از آن ماده مخدر را مصرف کند.
سوء مصرف مواد مخدر
منظور از سوء مصرف مواد مخدر، مصرف هر نوع ماده مخدری است که زیان های جسمی، روانی، عاطفی و اجتماعی به شخص مصرف کننده یا دیگران وارد می کند. به این ترتیب هر گونه ماده ممنوع یا تحت کنترل، بدون هدف درمانی، سوء مصرف شمرده می شود.
ترک مواد مخدر
منظور از ترک مواد مخدر، بازگشت بیمار به دوره بهبودی یا کاهش یا قطع ماده مخدر مصرفی است. از علائم ترک اعتیاد مثلاً تریاک، بروز درد در دست ها و پاها و ترک حشیش ایجاد حالت تهوع شدید است.
متغیرها و مفاهیم اساسی در پژوهش اعتیاد
در یک پژوهش متغیر مستقل مسئله سوء مصرف مواد مخدر در افراد می باشد و متغیر وابسته، اختلالات یا بیماری های روانی بوده که عمدتاً تأثیر سوء مصرف مواد مخدر را بر اختلالات روانی در بیماران مورد بررسی قرار می دهیم. همچنین تأثیر ویژگی هایی چون سن، نوع جرم، سابقه افراد، مدت محکومیت، شغل، وضعیت تأهل، تحصیلات و نوع اعتیاد را در میزان شیوع اختلالات روانی مورد بررسی قرار می دهیم.
مفاهیم اساسی در پژوهش
- اختلالات روانی یا بیماری های روانی
- سوء مصرف یا وابستگی به مواد مخدر
- مواد افیونی یا مخدر
- اعتیاد
- زندانی
- غیر زندانی
پیشینه تحقیق در مورد اعتیاد به مواد مخدر
مبانی نظری تحقیق درباره مواد مخدر، روان گردان و همچنین اعتیاد، زیان های جسمی و روانی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و فردی و دیگر زیان های آن تحقیقات وسیع و متعددی در نقاط مختلف جهان که توسط مراجع ذی صلاح داخلی کشورها و با همکاری و شرکت سازمان های بین المللی صورت گرفته و همچنان ادامه دارد. گزارش های علمی نیز بیانگر افزایش روز افزون قاچاق و مصرف نا به جای مواد مخدر و روان گردان است.
همچنین بررسی های علمی و پزشکی زیادی روی عوارض جسمی و روانی مصرف مواد مخدر در افراد صورت گرفته است. سازمان تربیتی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد با کمک صندوق کنترل بین المللی داروهایی که استفاده نا به جا دارند و تحقیقات متعددی درباره پیشگیری از استعمال مواد مخدر، انجام داده است که یک نمونه آن طرح تحقیقاتی و کاربردی کشور مسلمان مصر است.
سازمان بهزیستی کشورمان با کمک سایر دستگاه های ذیربط و کشورهای دیگر طرح ها و گزارش هایی در ارتباط با پیشگیری از اعتیاد به مصرف انواع مواد مخدر ارائه داده است.
محققان عربی، انگلیسی و فارسی زبان مقالات، کتاب ها و گزارش هایی نوشته اند که تنها به زبان فارسی تا آخر سال ۱۳۷۰، ۲۶۷ کتاب، ۵۷۷ پایان نامه، ۲۹۳ جزوه، ۱۱۷۰ مقاله و بخشی از کتاب و … درباره مواد مخدر و اعتیاد به مواد مخدر و عوارض مصرف مواد مخدر، درمان و پیشگیری از آن در کشورمان منتشر شده است.
پیشگیری از اعتیاد
تا کنون جامعه شناسان، روانشناسان و به طور کلی محققان و متخصصان در زمینه اعتیاد به مواد مخدر تئوری های مختلفی را به عنوان علل ایجاد اعتیاد به مواد مخدر ارائه داده اند.
مثلاً گروهی بر این عقیده اند که چون این مواد وجود دارد و در دسترس افراد قرار می گیرد، افراد به استعمال آن می پردازند. گروهی دیگر آمادگی روانی و شخصیت نابهنجار شخص را علت اصلی ابتلا به اعتیاد می دانند.
این گروه عقیده دارند افرادی که از نظر روانی و شخصیتی دارای اختلال می باشند به علت این که نمی توانند در برابر مشکلات زندگی و شکست ها و ناکامی ها مقاومت کنند برای فرار از این مشکلات به استعمال مواد مخدر روی می آورند.
گروهی نیز بر این عقیده اند که بحران ها و بی سازمانی های اجتماعی، ناراحتی ها و استرس هایی را به وجود می آورد که افراد به منظور کاهش دردهای ناشی از بیماری ها و به خصوص بیماری های صعب العلاج به استفاده از مواد مخدر پرداخته و به آن معتاد می شوند.
ما می توانیم نتیجه بگیریم که در ابتلا به اعتیاد، انگیزه ها و علل گوناگونی از جمله علل اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، تربیتی، روانی و … وجود دارد. پژوهشی در زمینه اعتیاد، شناسایی، علل، پیشگیری و روش های درمانی آن، نشان داد که در دو دهه گذشته مصرف مواد مخدر و سوء مصرف آن توسط نوجوانان به صورت نگران کننده و چشمگیری افزایش یافته است.
جنگ فیزیکی با اعتیاد فقط و فقط باعث پیچیده تر شدن اوضاع و پیشرفت اعتیاد و بالا رفتن هزینه ها و مفاسد حاصل از آن و گرایش به مواد مخدر قوی تر و داروهای روانگردان است و نتیجه آن فروپاشی خانواده هاست.