بوپرنورفین چیست
بوپرنورفین یک آگونیست نسبى (داراى ترکیبى از اثرات آگونیستى و آنتاگونیستى) گیرنده هاى اوپیوئیدى است که در درمان اعتیاد به مواد افیونى استفاده می شود. پرهیز به اجتناب از مصرف مواد مخدر یا سایر رفتارهاى اعتیادى گفته می شود. از آن جایی که بوپرنورفین خود اعتیاد آور است مصرف آن باید با نظارت پزشک انجام شود.
داروهاى آگونیست
داروهاى آگونیست در درمان اعتیاد به داروهایى گفته می شود که با اتصال به گیرنده هاى اوپیوئیدى در مغز (محل اتصال و اثر مواد افیونی) و فعال کردن آن ها اثراتى مشابه مواد افیونى ایجاد می کنند مانند متادون و بوپرنورفین.
داروهاى آنتاگونیست
داروهاى آنتاگونیست داروهایى هستند که با اتصال به گیرنده هاى مواد افیونى در مغز، مانع فعال شدن این گیرنده ها می شوند. از نظر داروشناختى، تأثیر داروهاى آنتاگونیست بر روى گیرنده اثرات فیزیولوژیک و رفتارى عوامل دارویى آگونیست را مهار می کند. براى مثال، نالترکسون یک آنتاگونیست اوپیوئیدى است و مصرف آن باعث انسداد گیرنده هاى اوپیوئیدى و ممانعت از فعال سازى آن ها می شود.
درمان اعتیاد با بوپرنورفین
در بیشتر کشورهاى آسیا و اروپا، مواد افیونى شایع ترین مواد مورد استفاده در افراد متقاضى درمان هستند. درمان هاى نگهدارنده از موفق ترین روش ها برای درمان وابستگی به مواد افیونی می باشند و سابقه استفاده از آن ها در دنیا نسبتاً طولانی است (درمان نگهدارنده با متادون از سال ۱۳۳۸ به کار گرفته شده است). علی رغم این ها در سال ۱۳۸۷ تنها در ۳۰ درصد از کشورهاى دنیا دسترسى به درمان هاى نگهدارنده براى درمان وابستگى به مواد افیونى وجود داشته است و این میزان دسترسى در کشورهاى منطقه مدیترانه شرقى کمتر از ۲۰ درصد بوده است. شواهد معتبر علمى اثربخشى متادون و بوپرنورفین را درکاهش مرگ و ناخوشى افراد وابسته به مواد افیونى اثبات کرده اند.
بوپرنورفین برای ترک مواد افیونی
مصرف مواد افیونی عوارض و هزینه هاى جبران ناپذیرى به مصرف کنندگان، خانواده هاى آن ها و جامعه تحمیل می کند. بر اساس گزارش جهانى مواد مخدر در سال ۱۳۸۹ حدود ۲۳۰ میلیون نفر حداقل یک بار مواد غیر قانونى را مصرف کرده اند که ۲۷ میلیون نفر از آن ها مصرف مشکل آفرین دارند. کمتر از یک پنجم از این جمعیت ۲۷ میلیونى مصرف کننده مشکل آفرین مواد مخدر نیازمند به درمان، در طول سال از خدمات درمانی استفاده کرده اند. درمان نگهدارنده با متادون یا بوپرنورفین از بهترین گزینه‌های درمانی برای افرادی است که دچار بیماری اعتیاد به مواد مخدری نظیر کراک، تریاک و هروئین شده‌اند. اطلاع بیماران از نحوه اجرای این درمان و وظایف متقابل بیمار و تیم درمانگر در اجرای صحیح این درمان می‌تواند بسیار حیاتی باشد.
هدف از درمان هاى نگهدارنده با داروهاى آگونیست اوپیوئیدى
- کاهش مصرف تزریقى مواد افیونى و در نتیجه کاهش گسترش عفونت هاى منتقله از راه خون به ویژه عفونت اچ آى وی
- کاهش مصرف هروئین و سایر مواد غیرقانونى در افراد تحت درمان
- بهبود وضعیت سلامت و کیفیت زندگى در افراد تحت درمان
- تسهیل توانبخشى اجتماعى در افراد تحت درمان و بازگشت آن ها به زندگی
- کاهش خطر مرگ مربوط به مصرف مواد افیونى
ترک بوپرنورفین
درمان وابستگى به مواد مخدر به شرطى با بهترین نتایج درمانى همراه است که درمان هاى دارویى با مداخلات روانى، اجتماعى همراه شوند. درمان نگهدارنده با داروهاى آگونیست گیرنده هاى اوپیوئیدى (متادون و بوپرنورفین) یکى از شیوه هاى درمانى است که علاوه بر کنترل علائم جسمى ترک اعتیاد، بیمار را براى پذیرش درمان نگهدارنده و مداخلات غیردارویى آماده می نماید. مشکل اینجاست که این داروها قدرت اعتیاد زایی بسیار بالایی دارند و در صورتی که بیمار به مصرف آن ها اعتیاد پیدا کند، ترک آن باید تحت نظارت پزشک متخصص انجام شود که بتواند مقدار داروی دریافتی توسط بیمار و علائمی که پیدا می کند را کنترل کند. زیرا قطع ناگهانی یا ترک غیر اصولی بوپرنورفین بسیار خطرناک است.