اعتیاد به مواد افیونی
معضل مصرف و وابستگی به مواد مخدر مشکلی پیچیده و چند وجهی است. علل مصرف مواد مخدر بسیار متنوع و مربوط به عوامل متعددی است که شامل عوامل اجتماعی، اقتصادی، بین فردی و فردی است و اغلب تشخیص علت اصلی آن دشوار است. حل این معضل نیز در بسیاری از مواقع مشکل تر از فهم علل و عوامل سبب ساز و تسهیل کننده آن است. طبق برخی مطالعات تعداد معتادان به مواد افیونی در کشور در حال افزایش است. اگر خانواده بیمار که به گونه های مختلف درگیر مشکلات و مصائب ناشی از مصرف مواد افیونی می گردند به حساب آورده شود، متوجه می شویم که درصد بالایی از مردم کشورمان با این مسئله دست به گریبان هستند.
وابستگی به مواد افیونی
وابستگی و سوء مصرف مواد افیونی در مراحل پیشرفته تر و به خصوص به صورت مصرف هروئین همراه با مخاطرات بسیاری برای فرد و جامعه است. بسیاری از معتادان به هروئین قادر نیستند علیرغم درمان های مختلف به وضعیت پرهیز مداوم دست یابند و در صورت نبود درمانی محافظت کننده ناگزیر به ادامه حیاتی خواهند بود که تا آخر عمر تنها حول محور تهیه و مصرف مواد افیونی دور می زند. تعداد مصرف کنندگان هروئین در کشور سیری صعودی را طی می کنند و در حال حاضر بیش از ٢٥٠ هزار نفر تخمین زده می شوند، در حالی که تعداد کل وابستگان به مواد افیونی در برخی مطالعات یک میلیون و دویست هزار نفر تخمین زده شده است.
آمار بیماران وابسته به مواد افیونی
در مطالعات گوناگون درصد بیماران با شیوه مصرف تزریقی مواد افیونی در کشورمان بین ١٦ تا ١٨درصد کل معتادان مواد افیونی تخمین زده شده است. اگر چه در بسیاری از موارد معتادان به تریاک کما بیش از نظر شغلی فعال هستند، اما طبیعت اعتیاد به هروئین به علت شدت دوره های نشئگی و خماری به گونه ای است که امکان کار کردن را از فرد معتاد سلب می کند. از آن جا که اغلب این افراد جوان و در بهترین سنین بهره وری هستند، احتساب فقدان نیروی کار ناشی از سوء مصرف مواد افیونی به خصوص هروئین و آسیبی که جامعه از خروج این افراد از چرخه کار می بیند چندان هم دشوار نیست.
در سال های اخیر مرگ و میر ناشی از سوء مصرف مواد مخدر در کشور در حال افزایش بوده است. این میزان امسال ٧٠ درصد افزایش نسبت به سال قبل از آن نشان می دهد. علت این مرگ و میر اغلب مصرف بیش از اندازه و مسمومیت مرگبار متعاقب آن است. در بعضی موارد نیز مسمومیت تعمداً و به علت افسردگی به وقوع می پیوندد که به علت عدم مراجعه روانپزشکی درمان نشده است. اصولاً اختلال های روانپزشکی همراه در بسیاری از موارد مشاهده می شوند.
ترک مواد افیونی
برای ترک مواد افیونی معمولاً از داروهای آگونیست افیونی استفاده می شود. داروهای آگونیست افیونی، موادی هستند که همانند مواد افیونی طبیعی (تریاک) و نیمه صناعی (هروئین) برگیرنده مو اوپیوئیدی اثر می گذارند. متادون و لوومتادیل استات آگونیست خالص گیرندة مو هستند. بوپرنورفین که آگونیست نسبی گیرنده مو و آنتاگونیست نسبی گیرنده کاپا است نیز در این دسته قرار دارد. از دیگر داروهای این دسته می توان به سولفات مورفین و تنتور اوپیوم اشاره نمود.
ترک مواد افیونی با متادون
متادون را در درمان اعتیاد به مواد افیونی می توان برای دو هدف به کار برد. در سم زدایی طی ١٠ تا ١٤ روز مقدار متادون به تدریج کاهش یافته و سپس قطع می گردد. از آن جا که سم زدایی صرفاً جزئی از یک برنامه درمانی بلند مدت پیشگیری از عود اعتیاد می باشد و درمان کاملی تلقی نمی شود، پیگیری بعدی و پیشگیری از عود اعتیاد باید متعاقب آن طراحی و اجرا شود.